Ageizm definicja i przykłady

Ageizm to kolejna pozycja w naszym słowniczku nowych, popularnych słów. Choć jego przejawy dostrzegamy w odwiecznym konflikcie międzypokoleniowym od dawna, dopiero teraz zaczynamy rozmieć, że to poważne, negatywne zjawisko. Co to jest ageizm? Czy stanowi problem w naszym społeczeństwie? Ageizm definicja i przykłady.

Zacznijmy od wytłumaczenia samego terminu i jego pochodzenia:

Ageizm definicja i przykłady 

Co to jest ageizm? Terminem ageizm określa się postawę dyskryminowania pewnych grup społecznych ze względu na ich wiek. Słowo pochodzi z języka angielskiego i stanowi połączenie słowa „age” – wiek oraz końcówki charakterystycznej dla słów takich jak „racism”, „sexism” oznaczających jakiś rodzaj dyskryminacji, złego traktowania. W języku polskim funkcjonuje także mniej popularna spolszczona forma ageizmu – „wiekizm”.

Po raz pierwszy tego terminu użył w 1969 roku Robert Neil Butler, amerykański psycholog. Zidentyfikował on trzy główne elementy zjawiska:

• starość i starzenie się,
• zachowania dyskryminujące osoby starsze,
• polityka i instytucje powielające krzywdzące stereotypy wobec osób starszych.

Ageizm to kolejny termin powoli zadomawiający się w powszechnym użytku. W ostatnich latach doświadczamy coraz szybszego napływu słów pochodzących z obcych słowników, co jest związane z globalizacją i upowszechnianiem języka angielskiego. Ageizm, pomimo stosunkowo krótkiej obecności w Polsce, jest jednak zjawiskiem, którego doświadczamy od dawna.

Ageizm definicja i przykłady – jakie są rodzaje ageizmu?

Dyskryminacja ze względu na wiek może dotyczyć różnych sfer życia, dlatego dzieli się na wiele kategorii. Najczęściej spotykany jest w postaci związanej z pracą i możliwością rozwoju zawodowego.

Ageizm zawodowy

Według szacunków GUS, niemal ponad 75% kobiet po 50 roku życia w Polsce pozostaje bez pracy. Bezrobotni mężczyźni z kolei to ponad 58% tej grupy wiekowej. (dane z IV kwartału 2019 roku). Taki stan rzeczy nie wynika oczywiście wyłącznie z dyskryminacji, ponieważ należy wziąć pod uwagę takie czynniki jak emerytura, stan zdrowia i dobrowolne decyzje o odejściu z pracy (np. w celu opieki nad członkiem rodziny). Jednakże z badań Interviewme wynika, że aż 29% Polaków doświadczyło w swoim życiu ageizmu, a 47% tych przypadków związanych było w ten lub inny sposób z pracą.

Jakie są najczęstsze przypadki dyskryminacji ze względu na wiek na rynku pracy? To przede wszystkim odrzucanie kandydatur na dane stanowiska, blokowanie możliwości awansu lub rozwoju, odrzucanie wniosków o szkolenia i kolejne certyfikacje, pozbawianie stanowisk, brak możliwości odpowiadania na oferty pracy, odmowa należnej podwyżki. Skąd wynika ageizm w pracy? Z założenia, że zdolność człowieka do rozwoju i utrzymania wydajności spada wraz z wiekiem. Osoby starsze uznawane są także za mniej elastyczne, wolniej reagujące na zmiany w miejscu pracy. Pracodawcy często tworzą młode zespoły i obawiają się, że starszy pracownik nie zdoła wpasować się w daną atmosferę. Problemem może być także większa podatność na choroby i zwyrodnienia, które obniżają siłę i wytrzymałość, co nie gwarantuje stałej gotowości do pracy. Potencjalnie większa ilość zwolnień lekarskich również demotywuje pracodawców do zatrudniania osób w pewnych grupach wiekowych.

Ageizm technologiczny

Millenialsów, czyli osoby urodzone w latach 80 i 90 XX wieku, uważa się za tzw. pokolenie cyfrowe. To znaczy, że dorastali w otoczeniu technologii cyfrowych lub mieli z nimi do czynienia praktycznie od urodzenia. Są przyzwyczajeni do obecności różnorakich urządzeń i z łatwością uczą się ich obsługi. Tym bardziej pokolenie Z, dla którego smartfony stanowią naturalny element otoczenia. Im jednak później dana osoba miała styczność z nowinkami technologicznymi, tym trudniej przychodzi jej nauka ich obsługi, szczególnie w dobie ciągłych zmian i innowacji. Jednak zakładanie, że wiek całkowicie pozbawia ludzi umiejętności używania różnorakich urządzeń, stanowi już dyskryminację.

Rozwiązaniem trudności napotykanych przez starsze pokolenia mogą być liczne kursy z obsługi różnorakich urządzeń. Organizują je instytucje lokalne i fundacje. Jednakże sam pracodawca może stworzyć tego typu możliwość dla nowoprzyjętych pracowników. To zwiększa ich aktywizację względem technologii i poprawia wydajność w pracy.

Ageizm wizerunkowy

Ten typ dyskryminacji opiera się na nieodpowiedniej reprezentacji osób starszych w mediach. Ich wizerunek zazwyczaj pozostaje negatywny, marginalny lub nie ma go wcale. W kampaniach reklamowych i materiałach medialnych często całkowicie pomija się pewne grupy wiekowe, zakładając, że są one nieatrakcyjne dla odbiorcy. Ageizm polega także na wtłaczaniu tych grup ludzi w pewne role, nie zawsze zgodne ze stanem faktycznym, pogłębiając powszechne stereotypy (np. marzeniem każdego seniora jest opieka nad wnukami, każdy senior jest niepełnosprawny, każdy senior ma zacofane poglądy).

Ageizm zdrowotny

Istnieje szereg udowodnionych przypadków dyskryminacji osób starszych w służbie zdrowia. Przykłady zgromadzone na stronie agediscrimination.info świadczą o negatywnym nastawieniu lekarzy do pacjentów podczas wizyt kontrolnych i diagnostyki. Niechęć odnosi się zarówno do sfery fizycznej (wygląd ciała) oraz psychicznej (protekcjonalne traktowanie, ograniczone zaufanie co do wyników własnych obserwacji pacjenta).

Po zdiagnozowaniu ageizm się nie kończy. Zwykle wiek pacjenta decyduje (nie zawsze słusznie) o rodzaju podejmowanej terapii. Lekarze zdają się jednak podejmować o wiele mniej stanowcze kroki względem starszych pacjentów, kierując się przesadnym strachem o ich fizyczną wytrzymałość. Seniorzy dużo rzadziej poddawani są operacjom, a ich leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów chorób. Dochodziło nawet do sytuacji, w których nie zlecano poważniejszych (i w związku z tym droższych) zabiegów. Dlaczego? Ponieważ przedstawiciele służby zdrowia uznali, że „nie warto” leczyć kogoś, kto i tak ma już przed sobą niewiele lat. Seniorzy, choć najczęściej korzystają z usług opieki zdrowotnej, najczęściej padają ofiarą dyskryminacji wewnątrz jej struktur.

Ageizm definicja i przykłady – Ageizm + seksizm

Czy ageizm różni się intensywnością pomiędzy przedstawicielami różnych płci? Owszem. Przede wszystkim kobiety to zjawisko zaczyna dotyczyć o około 5 lat wcześniej niż mężczyzn. Już 50-latki borykają się z różnymi formami dyskryminacji, podczas gdy panowie doświadczają jej od mniej więcej 55 roku życia. Kobiety z reguły są też znacznie częściej wystawione na krytykę ze względu na swój wygląd, żąda się od nich wiecznej młodości. Dojrzały mężczyzna kojarzy się ze zgromadzoną wiedzą i doświadczeniem, podczas gdy dojrzałą kobietę postrzega się jako mniej wartościowa dla pracodawcy. O 10% więcej kobiet obawia się porażki podczas rozmów o pracę w związku ze swoim wiekiem. Statystki świadczą więc o tym, że w Polsce mężczyźni w oczach społeczeństwa starzeją się o co najmniej 5 lat później. W wielu zawodach ich wiek kojarzyć się może pozytywnie, podczas gdy w przypadku kobiet takich stanowisk jest znacznie mniej.

Czy ageizm dotyczy tylko osób starszych?

Choć znaczną uwagę poświęca się dyskryminacji wiekowej osób starszych, młodzi również mogą doświadczać pewnych przejawów ageizmu. Jeśli jednak mamy do czynienia z sytuacją odwróconą (nie zbyt duża ilość lat jest problemem a zbyt mała), nazywamy ją adultyzmem. O przejawach adultyzmu opowiemy w osobnym artykule.

Źródła: GUS, Interviewme