Co roku w czerwcu i lipcu obserwujemy falę krytyki wobec rodziców, którzy chwalą się czerwonym paskiem na świadectwie dziecka. Zamiast gratulacji pojawiają się kąśliwe komentarze i sugestie, że dobre oceny nie świadczą o wartości człowieka. Czy naprawdę osiągnięcia przestają być powodem do dumy? Czerwony pasek na świadectwie – czy to potrzebne? Czy nikogo nie powinno się wyróżniać za efekty ciężkiej pracy?

 

Czerwony pasek na świadectwie – co oznacza?

Czerwony pasek to nic innego jak graficzny symbol świadectwa z wyróżnieniem. Otrzymują go uczniowie, którzy uzyskali średnią ocen co najmniej 4,75 oraz bardzo dobrą lub wzorową ocenę z zachowania. To jasny i jednoznaczny komunikat, iż dziecko pracowało systematycznie, z wysiłkiem, i osiągnęło ponadprzeciętny wynik.

Choć ten symbol funkcjonuje w polskiej szkole od lat, ostatnio coraz częściej poddaje się w wątpliwość jego działanie wychowawcze. Pojawiają się głosy, że czerwony pasek stygmatyzuje tych, którzy go nie mają, a jego znaczenie jest przeceniane. Bardzo negatywnie ocenia się rodziców, którzy chwalą się w mediach społecznościowych ocenami swoich dzieci. Pojawiają się też pomysły na wprowadzenie kilku dodatkowych kolorów pasków na świadectwie (np. udzielanych za pomoc innym, wesołe usposobienie czy uważanie na lekcjach). Czy jednak odwracanie się od idei nagradzania wysiłku jest naprawdę dobrym kierunkiem?

 

Chwalenie się świadectwem dziecka – czy to naprawdę coś złego?

W czerwcu media społecznościowe zalewają zdjęcia świadectw dzieci. Rodzice publikują fotografie dumni z wyników swoich pociech. Ale obok gratulacji coraz częściej pojawiają się komentarze w tonie: „Po co to wrzucać?”, „Nie każdy ma pasek, to może być krzywdzące dla innych dzieci”, „Nie oceniajmy dzieci przez pryzmat ocen”.

Tymczasem chwalenie się świadectwem dziecka nie powinno być traktowane jako przejaw próżności czy porównywania. Jest to naturalna forma uznania i radości z efektów wielu miesięcy pracy. Tak jak rodzic chwali się medalem dziecka w zawodach sportowych, tak też może  (i nawet powinien) czuć dumę z sukcesów edukacyjnych.

 

Czy czerwony pasek ma sens?

Z perspektywy pedagogicznej i psychologicznej nagradzanie jest kluczowe w procesie motywacyjnym. Dla wielu uczniów czerwony pasek jest pierwszą, bardzo konkretną formą docenienia ich wysiłku. Działa jak wewnętrzny motywator i dowód na to, iż rozwój edukacyjny dziecka nie umknął uwagi szkoły.

Nie chodzi tu o tworzenie elity czy presję, raczej o sprawiedliwe wynagrodzenie trudu. Rezygnacja z wyróżniania w imię „równości” często kończy się obniżeniem motywacji, zwłaszcza u tych, którzy naprawdę wkładają dużo pracy w naukę. Wyrównywanie szans nie może oznaczać zacierania różnic w osiągnięciach. To zrozumiałe, że wiele dzieci ma dodatkowe ograniczenia oraz większe problemy w nauce, np. ze względu na dysleksję, dysgrafię itp. Jednakże nauczyciele od lat doceniają ich starania, wręczając pamiątkowe prezenty pod koniec roku. Po co dodatkowo piętnować pracowitych uczniów, którym udało się uzyskać dobre oceny na świadectwie?

 

Hejt na czerwony pasek – skąd się bierze krytyka?

Coraz więcej osób publicznie krytykuje nie tylko sam czerwony pasek, ale również rodziców, którzy go pokazują. Pojawia się narracja: „Szkoła to nie wszystko”, „Lepiej mieć dobre serce niż pasek”, „Liczą się relacje, nie oceny”. To oczywiście prawda. Szkoła nie skupia się na każdym aspekcie potencjału młodego człowieka, ale też nie oznacza to, że należy umniejszać jej rolę.

Krytyka często wynika z niezrozumienia intencji. Nikt nie mówi, że tylko i wyłącznie dzieci z czerwonym paskiem są wartościowe. Ale dziecko, które osiągnęło sukces, ma prawo się nim cieszyć. Tak samo rodzic ma prawo – i obowiązek – wspierać i celebrować sukcesy swojego dziecka. Jeśli pociecha rozwija się w innych sferach niż tylko edukacyjna, to do rodzica należy kibicowanie i docenianie za te wysiłki. Szkoła nie musi tego robić za niego.

 

Czerwony pasek na świadectwie – czy to potrzebne? Rodzice i świadectwa

Najważniejszą rolę w zdrowym podejściu do nauki i ocen paradoksalnie odgrywają rodzice a nie nauczyciele. To ich stosunek do nauki dziecka ma kluczowe znaczenie dla tego, czy świadectwo będzie zdrową motywacją, czy źródłem niepotrzebnego stresu. Chwalenie się świadectwem nie musi oznaczać porównywania: można z dumą pokazać wyniki swojego dziecka, nie deprecjonując innych. Kluczem jest kontekst i język. W stosunku do dziecka warto stosować częste pochwały za to, jakie jest w stosunku do innych i jaki wysiłek wkłada w naukę zamiast zwracania uwagi wyłącznie na wyniki. W przypadku udostępniania świadectwa w mediach społecznościowych warto zmienić wydźwięk takich postów. Zamiast: „Zobaczcie, jak mój syn jest lepszy”, warto zadbać o wydźwięk w stylu: „Jesteśmy dumni z jego pracy w tym roku”.

Uczymy dzieci, że sukces to coś, co warto świętować. Jeśli tego nie robimy, jeśli zaczynamy piętnować dobre oceny i wyróżnienia, przekazujemy dzieciom bardzo niebezpieczny komunikat, iż nie warto się starać. Że i tak nikt tego nie doceni, a rozwój naukowy to coś wstydliwego.

 

Czy czerwony pasek to przestarzały symbol?

Czerwony pasek nie jest reliktem przeszłości. To prosty, jasny i wciąż aktualny znak uznania. Oczywiście, nie mówi wszystkiego o uczniu, ale też nie ma takiego celu. Jest jednym z wielu elementów w budowaniu tożsamości młodego człowieka, który uczy się, że wysiłek może zostać zauważony i doceniony.

Nie odbierajmy dzieciom prawa do dumy. Nie powinno się podcinać skrzydeł tym, którzy uczciwie zapracowali na swoje oceny. Jeśli chcemy zwrócić uwagę na dodatkowe szkolne osiągnięcia, takie jak pomoc innym, dobre maniery uważność podczas lekcji, wówczas udzielamy dziecku wzorowej oceny za zachowanie. Taki zapis od dawna znajduje się na świadectwach, o czym prawdopodobnie wiele osób obecnie zapomina.

 

Czerwony pasek na świadectwie – czy to potrzebne? – Podsumowanie

Czerwony pasek na świadectwie ma sens. Stanowi narzędzie motywacji, symbol uznania i świętowania wysiłku. Chwalenie się wynikami dzieci nie powinno być źródłem wstydu, ale powodem do dumy. Warto celebrować pracę i sukces bez poczucia winy, bez obawy przed oceną innych. Doceniajmy to, co dobre i nie pozwólmy na deprecjonowanie czyjegoś wysiłku w imię źle pojętej równości.