28 lipca obchodzimy nieformalne święto: Dzień Kultu Masy Mięśniowej. Wyrzeźbione mięśnie to symbol siły, samodyscypliny i często też kulturowo narzuconego ideału męskości. Skąd wziął się kult muskulatury? Gdzie nie ma on racji bytu i czym może skutkować dla jednostki i społeczeństwa?

 

Choć rzeźbiona sylwetka uchodzi dziś za wzór estetyki w wielu kręgach, historia pokazuje, że nie zawsze i nie wszędzie mięśnie były synonimem atrakcyjności.

Dzień Kultu Masy Mięśniowej – historia, atrakcyjność i konsekwencje

W starożytnej Grecji sylwetka atletyczna symbolizowała nie tylko siłę fizyczną, ale też etyczną: kalokagatia, czyli ideał piękna i dobra, zakładała harmonijne połączenie zdrowego ciała i szlachetnego ducha. Trening fizyczny miał wymiar niemal sakralny. Rzymianie przejęli greckie wzorce, ale zaadaptowali je do swoich realiów. Kult muskulatury połączono wówczas z wojskiem, dyscypliną i męskością rozumianą przez pryzmat dominacji. Gladiatorzy, choć niekoniecznie proporcjonalnie zbudowani, stali się ikonami siły i wytrzymałości.

Wraz z upadkiem cesarstwa rzymskiego i rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa nastąpiło odwrócenie wartości. Fizyczność przestała być obiektem kultu, a ciało stało się narzędziem pokory, cierpienia i umartwienia. W sztuce średniowiecznej próżno szukać atletycznych torsów, ponieważ ciało nie było istotne, a często wręcz grzeszne.

Renesans przyniósł częściowy powrót do klasycznych ideałów, co widać w dziełach Michała Anioła. Wciąż jednak nie chodziło o przesadną muskulaturę, lecz proporcję i symetrię. Atrakcyjność fizyczna nie wiązała się jeszcze z widocznymi mięśniami. W modzie tej i kolejnych epok obecna była raczej miękkość i harmonijność ciała, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Mocno rozbudowana muskulatura kojarzyła się raczej z ciężką fizyczną pracą, a więc z niskim statusem społecznym.

 

Dzień Kultu Masy Mięśniowej współcześnie – od siłowni do Instagrama

Zainteresowanie rozbudowaną sylwetką zaczęło odradzać się w XIX wieku. Kulturystyka zyskała popularność dzięki Eugenowi Sandowowi, który nie tylko ćwiczył, ale i występował publicznie, prezentując swoje ciało niczym dzieło sztuki. W XX wieku rozwój mediów i kina sprawił, że muskulatura zaczęła być postrzegana jako standard atrakcyjności – od bohaterów filmów akcji po modele fitness.

Lata 80. i 90. to złoty okres kulturystyki. Ikony takie jak Arnold Schwarzenegger czy Jean-Claude Van Damme wpłynęły na wyobraźnię całego pokolenia. Filmy i seriale wypełniały popisy siły i umiejętności związanych ze sztukami walki, stanowiąc często ważniejszy element niż sama fabuła.

Dziś kult mięśni przeniósł się do sieci. Social media zalewają zdjęcia „idealnych” ciał, które nierzadko są efektem nie tylko treningu, ale też retuszu, suplementacji i medycyny estetycznej. Umięśnione ciało stało się towarem, walutą i wizytówką. I choć wyrzeźbiona sylwetka częściej kojarzona jest z męskim ciałem, kobiety również coraz częściej wylewają siódme poty na siłowniach.

 

Gdzie muskulatura nie jest atrakcyjna?

Choć globalizacja narzuca pewien uniwersalny kanon urody, istnieją miejsca i społeczności, w których rozbudowana sylwetka nie jest pożądana, a wręcz postrzegana negatywnie.

• W Japonii wysportowane, ale smukłe ciało uchodzi za estetyczne. Nadmierna muskulatura kojarzy się z brakiem kontroli i agresją. Ideał to delikatność, równowaga i schludność – mięśnie nie są częścią tej narracji.
• W Korei Południowej panuje moda na „soft masculinity”. Mężczyźni mają być zadbani, szczupli, a ich wygląd powinien budzić zaufanie, a nie dominację. Rozbudowane ciało może uchodzić za przesadę, a nawet próbę rekompensaty niskiego statusu.
• W krajach skandynawskich atrakcyjność opiera się bardziej na zdrowiu, funkcjonalności i naturalności niż na masie mięśniowej. Nadmierna rozbudowa mięśni często postrzegana jest jako sztuczność, a nie jako przejaw męskości.
• W niektórych społecznościach artystycznych i intelektualnych (np. środowiska akademickie, bohema) kult ciała może być wręcz lekceważony jako przejaw powierzchowności i braku głębi. Tam liczy się umysł, ekspresja i oryginalność a nie kaloryfer na brzuchu.

To pokazuje, że atrakcyjność jest jedynie rodzajem kulturowego konstruktu. Natomiast mięśnie mogą być w różnych częściach świata zarówno symbolem siły, jak i przesadnej brutalności.

 

Korzyści i zagrożenia – co daje, a co odbiera kult mięśni

Z jednej strony, moda na dbanie o ciało ma pozytywne efekty społeczne: większa aktywność fizyczna, rosnąca świadomość zdrowotna, lepsza kondycja fizyczna. Częste uprawianie sportu ma także zbawienny wpływ na zdrowie psychiczne.

Z drugiej strony – pojawia się obsesja na punkcie wyglądu, która niesie następujące ryzyka:

• Bigoreksja, czyli zaburzenie, w którym dana osoba nieustannie odczuwa niedostatek masy mięśniowej niezależnie od faktycznego wyglądu. O bigoreksji pisaliśmy już w tym artykule.
• Uzależnienie od treningu, które bywa tak samo niebezpieczne jak inne uzależnienia. Prowadzące do przetrenowania, kontuzji i izolacji społecznej oraz ogólnego wycieńczenia organizmu.
• Presja społeczna i perfekcjonizm (zwłaszcza u młodych mężczyzn) wzbudza kompleksy, odbiera pewność siebie i może prowadzić nawet do zaburzeń lękowych czy depresji.
• Sięganie po środki dopingujące, sterydy anaboliczne, hormony czy „magiczne” pigułki na spalanie tłuszczu. Ich zażywanie może mieć nieodwracalne skutki zdrowotne.

Współczesna presja medialna tworzy iluzję, że każdy może (i powinien) wyglądać jak zawodowy model fitness. Tymczasem w praktyce świat jest różnorodny i każde ciało może być inne. Wpływ mają  na to liczne czynniki: genetyka, odmienne cele życiowe, nierówny dostęp do zasobów, finanse, charakter wykonywanej pracy czy ogólny stan zdrowia.

 

Dzień Kultu Masy Mięśniowej  – Podsumowanie

Mięśniom przypisujemy dziś ogromne znaczenie w kontekście estetyki i zdrowia. Jednak nie każda kultura, epoka czy jednostka uznaje je za wyznacznik atrakcyjności. Kult ciała może być inspiracją, ale też pułapką, ponieważ granica między zdrowiem a obsesją jest cienka. Święto kultu umięśnionego ciała przypomina, by zawsze znać umiar w dążeniu do ideału. Zanim utracimy zdrowy dystans zarówno do własnego wyglądu jak i trendów współczesnej kultury.