Ekologiczne mity
Powszechna świadomość ekologiczna rośnie, jednakże wraz z nią coraz częściej pojawiają się uproszczenia i błędne przekonania. Niektóre z nich wynikają z działań marketingowych firm, inne z powielania niesprawdzonych informacji. Ekologiczne mity – które są najpopularniejsze? Jak podejmować decyzje faktycznie wspierające środowisko?
Recycling a prawda o plastiku
Często można usłyszeć, że wystarczy wrzucać plastik do odpowiedniego pojemnika, a problem odpadów znika. W rzeczywistości tylko część plastiku nadaje się do ponownego przetworzenia i w Unii Europejskiej jest to około 30-40 procent. Reszta trafia do spalarni lub na składowiska. Eksperci coraz częściej alarmują, iż nigdy nie będziemy w stanie pozbyć się plastiku ze środowiska. Spowodowane jest to mikrocząsteczkami, które przedostają się do żywności, prania, wody, a więc także do naszych organizmów i bezpośrednio do środowiska. Należy pogodzić się, iż bezpowrotnie zaśmieciliśmy planetę i własne ciała plastikowymi cząsteczkami. I nie pozbędziemy się ich prawdopodobnie jeszcze przez setki lat. Powielanie mitu o łatwości recyklingu plastiku powoduje złudne poczucie, że system segregacji rozwiązuje sprawę. Tymczasem najskuteczniejszym działaniem jest ograniczenie samej produkcji i zużycia tworzyw sztucznych.
Samochody elektryczne a ekologia
Elektryki uchodzą za całkowicie czyste i zeroemisyjne. To nie do końca prawda, bo produkcja baterii wymaga wydobycia surowców takich jak lit czy kobalt, a ich transport i obróbka wiążą się z dużym obciążeniem dla środowiska. Poza samą kwestią wpływu na środowisko pozostaje także wpływ na społeczeństwo. Rzadkie surowce do dziś wydobywa się w strasznych warunkach w celu obniżenia kosztów. Nie obowiązują zasady BHP, płaca minimalna czy zakaz pracy małoletnich. Co więcej, w krajach opierających energetykę na węglu ładowanie samochodu nadal generuje emisje. Wielką burzę w mediach wywołały ostatnio zdjęcia płonących samochodów, które podczas transportu morskiego uległy samozapłonowi. Jeśli tego typu sytuacje będą się powtarzać, nikt już nie nazwie ich „ekologicznymi”.
Ostatecznie jednak w perspektywie całego cyklu życia elektryki mają mniejszy ślad węglowy niż auta spalinowe. Jednakże mit o ich stuprocentowej ekologiczności jest niebezpieczny. Odwraca bowiem uwagę od konieczności rozwoju transportu publicznego i ograniczania liczby pojazdów na drogach.
Biodegradowalne reklamówki a prawdziwa degradacja
Na opakowaniach reklamówek często widnieje napis „biodegradowalne”, co sugeruje szybki i nieszkodliwy rozkład. W praktyce wiele z nich rozpada się jedynie na mikrocząstki plastiku, które trafiają do gleby i wód. To przykład greenwashingu, który usypia czujność konsumentów. Zamiast wierzyć w marketingowe slogany, warto wybierać torby wielokrotnego użytku i ograniczać jednorazowe opakowania.
Czy papierowe torby są bardziej eko niż plastik?
Odpowiedź na to pytanie spędza sen z powiek specjalistom. Do dziś trudno stwierdzić, które wyrządzają większą krzywdę planecie. Z jednej strony plastik generuje ogrom nierozkładającego się odpadu. Z drugiej, torby papierowe okazały się nietrwałe i praktycznie nie nadają się do wielokrotnego użytku. Pozostaje także kwestia marketingu, który wpływa na nasze postrzeganie, co jest bardziej „eko”. Lata temu, gdy plastik dopiero wchodził do codziennego użytku, torby foliowe reklamowało się jako cud ekologii. Teraz powracamy do papieru jako mniej zaśmiecającego środowisko. Ale czy jego produkcja nie szkodzi lasom? Nie zużywa ogromnych ilości wody?
Jaki zatem można wysnuć wniosek na temat papierowych i plastikowych toreb? Odpowiedź jest jasna: nie używajmy żadnych. Lepiej wyrobić sobie nawyk noszenia zawsze przy sobie materiałowej torby na zakupy, tak by nie musieć za każdym razem kupować nowej siatki w sklepie. A jeżeli już musimy, wybierajmy te najtrwalsze, najsolidniej wykonane. Nie oberwą się po pierwszym napełnieniu i posłużą przez kolejnych kilka tygodni lub miesięcy. Nigdy natomiast nie traktujmy supermarketowych siatek jako jednorazówki. Ponieważ to właśnie nasze podejście do nich decyduje o ekologii lub jej braku.
Segregacja śmieci a realna skuteczność
Niektórzy twierdzą, że segregacja odpadów nie ma sensu, bo wszystko i tak ląduje w jednej ciężarówce. To częsty mit, który osłabia motywację do prawidłowego sortowania. Faktem jest, że odpady bywają zbierane w jednym pojeździe, ale posiada on oddzielne komory, co umożliwia ich późniejsze rozdzielenie. Powielanie fałszywej informacji prowadzi do rezygnacji z segregacji, co w konsekwencji obniża jakość odzyskiwanych surowców.
Ekologiczna żywność a transport
Produkty z etykietą ekologiczną często uważa się za automatycznie lepsze dla środowiska. Tymczasem żywność bio transportowana samolotem z odległych krajów może mieć większy ślad węglowy niż lokalne produkty z upraw konwencjonalnych. Warto pamiętać, że ekologia w rolnictwie nie dotyczy wyłącznie sposobu produkcji, lecz również całego łańcucha dostaw. Konsument powinien brać pod uwagę zarówno metodę uprawy, jak i odległość, jaką produkt pokonał, zanim trafił na półkę. Także wspomniane już warunki pracy mają ogromne znaczenie. Nie zapominajmy o ludziach, którzy uczestniczą w produkcji tzw. upraw bio. Co z tego, że towar uzyska modną naklejkę, jeśli przy jego wytwarzaniu cierpią lub są w jakiś sposób wykorzystywani ludzie?
Dlaczego ekologiczne mity są groźne
Fałszywe przekonania tworzą złudne poczucie, że nasze działania są wystarczające. To z kolei hamuje rzeczywiste zmiany systemowe i indywidualne. Greenwashing wzmacnia przekonanie, że wystarczy kupować produkty oznaczone ekologicznymi hasłami, zamiast realnie ograniczać konsumpcję. Prawdziwe działania prośrodowiskowe często wymagają większego wysiłku i zmiany przyzwyczajeń, a mity odciągają od tego uwagę. Często same firmy w swoich rozbudowanych działaniach marketingowych dążą do powielania takich mitów. Same bazują na tym, iż wystarczy postarać się o atestową etykietę lub wstawić do reklam zielone grafiki, by móc reklamować produkt jako ekologiczny. Z drugiej strony mogą tuszować własne zaniedbania (np. zanieczyszczanie środowiska podczas produkcji) poprzez akcje prośrodowiskowe (typu zbiórka funduszy na ginący gatunek).
Samo hasło „bio” lub „naturalny” nie gwarantuje zatem rzeczywistej ochrony środowiska. Co z tego, że produkt wykonano z biodegradowalnych materiałów, skoro do ich wytworzenia zużywa się ogromne ilości wody? Co z tego, że dane ubranie ma niski ślad węglowy lub powstało z recyklingu, jeśli w razie zwrotu trafi natychmiast na wielkie wysypisko na środku oceanu? Czasem nasze wybory konsumenckie nie są tak oczywiste jak zielony napis na opakowaniu i deklaracje producenckie.
Ekologiczne mity – jak uniknąć ich powielania?
Najważniejszym krokiem jest krytyczne podejście do informacji. Warto sprawdzać źródła, korzystać z raportów naukowych i oficjalnych danych, a nie z reklam czy pojedynczych wpisów w mediach społecznościowych. Dobrym nawykiem jest śledzenie organizacji ekologicznych, które publikują rzetelne analizy, a także porównywanie treści z kilku niezależnych źródeł. Edukacja i dociekliwość pozwalają podejmować świadome decyzje, które mają realny wpływ na środowisko. Zalecamy także bycie na bieżąco z co najmniej kilkoma portalami informacyjnymi skupionymi na bezpieczeństwie konsumenta i ekologii. To na nich pojawia się najwięcej newsów, na podstawie których można wyrobić sobie w miarę obiektywną opinię.
Ekologiczne mity – Podsumowanie
Ekologiczne mity są wygodne, ale zwodnicze. Uspokajają sumienie, jednocześnie utrudniając wprowadzanie skutecznych zmian. Świadome wybory, oparte na faktach zamiast na hasłach marketingowych są zatem kluczowe, aby nasze działania rzeczywiście wspierały planetę. Starajmy się więc zachować równowagę i nie obdarzajmy żadnego producenta ślepym zaufaniem. Z jednej strony nie wierzmy wszystkim zapewnieniom lub oskarżeniom wobec firm widocznym w internecie. Z drugiej natomiast, starajmy się bez przerwy dokształcać w zakresie ochrony środowiska. Tylko rozpowszechniony fact-checking pozwoli na wyplenienie groźnych mitów i lepszą edukację społeczeństwa.
Źródła
Ekologiczne mity
Polish