Eksperyment Universe 25
Eksperyment Universe 25 wstrząsnął opinią publiczną. Jego wyniki były i nadal są zatrważające w kontekście obecnych przemian społecznych oraz kierunku, w jakim może zmierzać nasza cywilizacja. Czy czeka nas taki sam los, jaki spotkał uczestników projektu?
Eksperyment Universe 25 – co to jest?
Eksperyment Universe 25 został przeprowadzony przez kanadyjskiego psychologa Johna B. Calhouna w latach 1968-1973. Badaną grupą była populacja myszy. Choć początkowo całe przedsięwzięcie niczym się specjalnie nie wyróżniało, okazało się później niezwykle ważnym i jednocześnie kontrowersyjnym badaniem społecznym. Jego celem było zrozumienie zachowań i dynamik społecznych w warunkach dostatku, wysokiego przyrostu naturalnego i w konsekwencji – przeludnienia. Na początku stworzone środowisko przypominało idealny, mały „wszechświat” – Universe 25 – jednak jego rezultaty skończyły się nieoczekiwanym upadkiem utopii społecznej.
Eksperyment Universe 25 – początki
Twórca projektu, John Calhoun, zbudował sztuczną, idealnie zaprojektowaną siedzibę dla myszy, dostarczając im wszystkiego, czego mogły możliwie potrzebować. Zwierzęta otrzymywały dostatek jedzenia i wody, odpowiednie schronienie, oświetlenie, i (początkowo) dostęp do przestrzeni społecznej. Calhoun przygotował eksperymentalną utopię w postaci przestrzennych klatek, które miały naśladować naturalne warunki środowiskowe, przy czym każdy aspekt tego świata był skrupulatnie monitorowany.
W początkowych fazach eksperymentu wszystko układało się w przewidywalny sposób. Myszy prosperowały, rozmnażały się w coraz szybszym tempie. Z czterech par wpuszczonych na początku do klatek, w 19 miesięcy populacja wzrosła do 2200 osobników. Ciekawym zjawiskiem było, że przestrzeni fizycznej było w bród, ale populacja zaczęła przejawiać tendencję do gromadzenia się w jednym małym obszarze.
Eksperyment Universe 25 – rozwój i upadek
Eksperyment Universe 25 wkrótce wykazał bardzo niepokojące interakcje społeczne. Kiedy populacja myszy znacznie się rozrosła, zaczęły pojawiać się liczne problemy behawioralne. Wiąże się je przede wszystkim ze zbyt dużą ilością osobników jak na tak małą przestrzeń. Wystąpiły następujące zachowania:
Agresja i izolowanie: Przeludnienie wzbudziło potrzebę walki o terytorium, szczególnie wśród samców, które zaczęły zachowywać się bardzo agresywnie. Słabsze osobniki, widząc że nie mają szans na dominację na danym terenie, wycofywały się i izolowały.
Brak więzi rodzinnych i wzorców: Samice w pewnym momencie przestały bronić swojego potomstwa, ponieważ skala agresji była zbyt duża. Część młodych była porzucana, a większość nie została nauczona prawidłowych reakcji społecznych. W wyniku tego zaczęły upadać pewne schematy życia społecznego i nastąpiła socjalna dezorganizacja.
Brak zainteresowania prokreacją: Wiele samców przestało dążyć do przedłużenia gatunku. Ich jedynymi zajęciami były czynności higieniczne i jedzenie. Coraz częściej pojawiały się tendencje homoseksualne. Z kolei porzucane przez matki młode nie miały szansy na przetrwanie. Populacja zaczęła się zmniejszać, od 600 dnia eksperymentu przyrost naturalny był ujemny.
Społeczna degeneracja: Upadek społeczności okazał się nieuchronny. Myszy nie podtrzymywały już hierarchii społecznej, zapanował chaos organizacyjny. Pojawiały się przypadki kanibalizmu.
Chociaż zapewniane myszom warunki życia pozostały niezmienne – dużo jedzenia i picia, bezpieczeństwo i sprzyjający klimat – wymieranie nie ustało. Eksperyment zakończył się w niecałe pięć lat od jego zainicjowania, kiedy zmarła ostatnia mysz. Ogromna populacja, utrzymywana w idealnym, utopijnym mikroświatku, upadła.
Eksperyment Universe 25 – wnioski
Jakie wnioski można wyciągnąć z powyższego badania? Eksperyment Universe 25 stał się metaforą ostrzeżenia przed nadmiernym przeludnieniem i konsekwencjami społecznymi, jakie może przynieść. Wyniki tego badania wywołały dyskusję na temat kondycji społeczeństw ludzkich. Sami doświadczamy obecnie przeludnienia i możemy dostrzec wiele podobieństw pomiędzy badaną grupą myszy a populacją ludzką. Czy to oznacza, że nasz gatunek znajduje się na granicy wymarcia?
Oczywiście należy bardzo ostrożnie podchodzić do jakichkolwiek wniosków. Co prawda, wyniki Universe 25 okazały się zatrważające, jednak nie muszą mieć przełożenia 1:1 w stosunku do ludzi. Dysponujemy wszakże wyższą inteligencją niż gryzonie, konstruujemy o wiele bardziej skomplikowane struktury społeczne. Mamy zupełnie inne podejście do prokreacji i jej regulowania. Rozwinęliśmy też technologię, medycynę i świadomość ekologiczną. W każdym eksperymencie należy także założyć pewien margines błędu – to samo dotyczy także wyciąganych wniosków. Każdy interpretuje na własny sposób otrzymane dane.
Czy zagrożenie jest realne?
Bez względu na to, jak zapatrujemy się na miarodajność eksperymentu Universe 25, powinniśmy głęboko zastanowić się nad przyszłością naszej planety. Już teraz, pomimo usilnych prób pobudzania przyrostu naturalnego, rodzi się coraz mniej dzieci. Choć teoretycznie nieograniczony dostęp do dóbr oraz poczucie bezpieczeństwa powinno skutkować znacznym wzrostem populacji, dzieje się tak tylko do pewnego momentu. Gdy przekroczona zostaje pewna granica zagęszczenia ludności, następuje instynktowna utrata zainteresowania rozmnażaniem. Wydaje się, że jest to naturalny proces regulacji szybko rozprzestrzeniających się gatunków.
Należy zatem, wobec wątpliwości, jakie budzą w nas wnioski Universe 25, zadać sobie kilka kluczowych pytań:
– Czy bardziej zagraża nam nadmierne eksploatowanie zasobów ziemskich, czy mniejsza liczba urodzeń?
– Może dobrobyt wpływa na nas degenerująco, a może pozwala na dalszy rozwój umysłowy i kulturowy?
– Czy powinniśmy usilnie zwiększać przyrost naturalny, czy pozwolić na chwilowy spadek, bo nie mieścimy się już na planecie?
– Co, jeśli jest już zbyt późno? W jakim tempie nasz gatunek doprowadzi do samozagłady?
Potrzebne nam rozwiązania
Eksperyment Universe 25 udowodnił siłę wpływu środowiska i przeludnienia na zachowania społeczne. Ostrzeżenie, jakie za sobą niosą jego wyniki, pozostaje aktualne i powinno pobudzać do refleksji nad kierunkiem, w jakim zmierza ludzkość. Potrzebne są skuteczne, globalne strategie, które z jednej strony nie dopuszczą do nadmiernej eksploatacji planety a z drugiej zabezpieczą przetrwanie ludzkości.
Zapraszamy do lektury naszych artykułów:
Polish