20 czerwca 2022

Odbudowa ekosystemów

Ekosystemy zapewniają bezpieczeństwo i przetrwanie. Im lepiej funkcjonują, tym większe szanse na zdrowe i długie życie mają organizmy żywne na naszej planecie. W czasach kryzysu ekologicznego wiele się słyszy na tematy takie jak odbudowa ekosystemów. Jak jednak ten proces wygląda w praktyce?

Odbudowa lub rekonstrukcja ekosystemów gromadzi wiele różnych metod i strategii, które mają za zadanie zabezpieczyć to, co funkcjonuje odpowiednio lub przywrócić to, co zostało zniszczone. Część działań bezpośrednio niweluje skutki, a część dąży do zlikwidowania przyczyn degradacji. Bez względu na rodzaj wybranej metody, najważniejsze jest korzystanie z wiedzy profesjonalistów oraz odpowiednie zarządzanie działaniami. Wszystko po to, by odbudowa nie przyniosła dalszej szkody, a zamiast tego jak najskuteczniej i jak najbardziej trwale zabezpieczyła bioróżnorodność planety i stabilność klimatu.

Organizacja ds. Żywności i Rolnictwa (FAO) działająca z ramienia ONZ przytacza trzy przykłady właściwie przeprowadzonej i efektywnej rekonstrukcji zniszczonych ekosystemów.

1. Odbudowa ekosystemów – lasy sosnowe w Afganistanie

Prowincja Pakita położona we wschodnim Afganistanie słynęła z lasów sosnowych. Jednakże w ciągu ostatnich 50 lat lasy te niemal zniknęły z powierzchni ziemi za sprawą nielegalnej wycinki. Nadmierna eksploatacja, brak zrównoważonej gospodarki drewnem oraz strategii ponownego zalesiania zniszczyły większość terenów leśnych Pakity.

Od 2019 roku Ministerstwo ds. Rolnictwa, Hodowli i Gospodarki Wodnej Afganistanu wspomagane dotacjami z GEF (Global Environment Facility) rozpoczęło projekt rewitalizacyjny. Pomocą objęto ponad 680 hektarów lasów, zakładają 65 szkółek sosnowych.

W ramach projektu utworzono także różnego rodzaju stowarzyszenia i grupy oparte na lokalnych społecznościach, które pilnują właściwej eksploatacji lasów. Stowarzyszenia te dokonały już niemal stu dwudziestu tysięcy zasadzeń takich drzew jak sosna, orzech oraz migdałowiec. Nowe lasy zapewnią w przyszłości lokalnym społecznościom liczne okazje do rozwoju. Głównie ma to być możliwe dzięki uprawie i sprzedaży produktów opartych na orzechach tych roślin.

2. Odbudowa ekosystemów – lasy namorzynowe w Senegalu

W delcie rzeki Saloum wzrasta poziom wód morskich, co wpływa na zwiększone zasolenie senegalskich lasów namorzynowych. W związku z tym zagrożony jest bezcenny ekosystem. Z jednej strony zapewnia on schronienie i możliwość rozmnażania wielu gatunkom ryb. Wysoki poziom tlenu w wodzie oraz wszechobecne korzenie drzew stanowią idealne środowisko życia i ochronę przed drapieżnikami. Z kolei lokalne społeczności mogą zapewnić sobie utrzymanie poprzez rybołówstwo. Jako że namorzyny położone są na styku środowiska wodnego i lądowego, pełnią ważną rolę w regulacji erozji wybrzeży. Chronią także nadwodne siedliska ludzkie przed niszczącą siłą sztormów.

Program ONZ na rzecz środowiska (UNEP) oraz inni partnerzy utworzyli strategię ochrony i odnowy lasów namorzynowych z uwzględnieniem wielu gatunków ryb, a także zależnych od nich społeczności ludzkich. Utworzono, za pomocą finansowania z GEF, Inicjatywę Rybołówstwa na Wybrzeżu, która zajmuje się odnową ekosystemu namorzynowego tak potrzebnego do utrzymania równowagi wśród lokalnej fauny wodnej. Wspomniana Inicjatywa opiera się na regeneracji lądu oraz nasadzaniu nowych drzew namorzynowych na wielkich obszarach. Wspiera także działania edukacyjne i wspólnie z lokalnymi społecznościami podejmuje próby odnalezienia panaceum na rosnące w okolicach zasolenie. Odszuka również sposób na odpowiednie eksploatowanie i zabezpieczanie terenów namorzynowych. W 2020 roku zrównoważone zarządzanie wprowadzono na 175 hektarach lasów.

3. Zrównoważone zarządzanie stepami w Mongolii

Tereny trawiaste występują na całym świecie, czy to w postaci stepów, sawann, prerii lub zwyczajnych zarośli. Mongolia obecnie boryka się z problemem zanikających obszarów leśnych oraz stepowych. Winne są głównie pożary, szkodniki, nieodpowiednio przeprowadzone wycinki, całkowity wyrąb oraz nadmierne wypasanie zwierząt. Około 90% terenów mongolskich jest zagrożonych pustynnieniem, a ponad 50% stepów już uległo degradacji w znacznym stopniu. Odpowiednie zarządzanie eksploatacją terenów zielonych zostało zahamowane w Mongolii przez brak odpowiedniego planowania i monitorowania zasobów naturalnych. Brak także upowszechniania wiedzy na temat zrównoważonych rozwiązań dla terenów stepowych.

Aby poradzić sobie z tym problemem, GEF, FAO oraz ich partnerzy podejmują się wdrażania Programu Zrównoważonego Wpływu na Zarządzanie Zalesianiem na terenach stepowych. Program skupia się na zapobieganiu oraz odwracaniu dalszej degradacji terenów zielonych, pustynnienia i wycinki roślin w ekosystemach Mongolii i 10 innych krajach.

Wschodnie stepy Mongolii pokrywające ponad 27 milionów hektarów są największym trawiastym ekosystemem świata. Mają kluczowe znaczenie dla całego ziemskiego ekosystemu i pełnią ważną rolę dla środowiska. W przypadku stepów wspomniany program zajmie się promocją przyjaznej środowisku produkcji żywności i pasz. Zaangażuje także we współpracę z lokalne społeczności związane z lasami i hodowlą. Wspierać będzie także komunikację pomiędzy rolnikami, hodowcami, rządem i sektorem prywatnym w celu utworzenia łańcuchów jakości oraz wsparcia rynku obejmującego żywność ze zrównoważonej produkcji.

Do roku 2025 projekt prowadzony w Mongolii ma przywrócić niemal 250 tysięcy hektarów powierzchni zielonych oraz wdrożyć lepsze praktyki zarządzania nad powierzchnią ponad 5 milionów hektarów. Dodatkowo poprawić się ma sytuacja około 25 tysięcy beneficjentów. Zmniejszyć się ma także emisja gazów cieplarnianych – o około 10 300 000 ton.