Psychologia pozytywna
Psychologia pozytywna to nauka o tym, co sprawia, że ludzie czują się szczęśliwi, spełnieni i odporni wobec trudności. Nie skupia się na chorobach czy deficytach, lecz na zasobach i możliwościach rozwoju człowieka. To podejście, które coraz częściej znajduje zastosowanie przede wszystkim w terapii jak również w edukacji, biznesie i codziennym życiu.
Psychologia pozytywna – co to jest? Początki
Psychologia pozytywna narodziła się pod koniec lat 90. XX wieku jako odpowiedź na jednostronne podejście tradycyjnej psychologii, które koncentrowało się głównie na leczeniu zaburzeń psychicznych. Jej twórcą uznaje się Martina E.P. Seligmana, amerykańskiego psychologa i profesora Uniwersytetu Pensylwanii. W czasie swojej kadencji jako prezes Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego zaproponował on pewien zwrot w myśleniu o człowieku. Zamiast ciągłego omawiania problemów i patologii zaproponował skupienie się na tym, co pozwala ludziom rozwijać się i osiągać dobrostan.
Seligman, wspólnie z badaczem Mihalyem Csikszentmihalyim, autorem koncepcji przepływu (flow), opracował podstawy naukowe nowego nurtu. Zamiast skupiać się na pytaniu, jak naprawić to, co nie działa, psychologia pozytywna zadaje pytanie: co sprawia, że życie jest wartościowe i satysfakcjonujące?
Założenia psychologii pozytywnej
U podstaw psychologii pozytywnej leży przekonanie, że każdy człowiek posiada wrodzone mocne strony i zasoby, które można rozwijać. Seligman zaproponował model PERMA, opisujący pięć elementów dobrostanu:
- P – pozytywne emocje (Positive emotions),
- E – zaangażowanie (Engagement),
- R – relacje (Relationships),
- M – sens życia (Meaning),
- A – osiągnięcia (Accomplishment).
Psychologia pozytywna bada więc nie tylko emocje, ale również sposoby budowania satysfakcji z życia, relacji społecznych i poczucia sensu. W praktyce oznacza to wspieranie jednostki w rozwijaniu wdzięczności, empatii, samoświadomości oraz zdolności do przeżywania pozytywnych stanów emocjonalnych. To aspekty szczególnie ważne u osób cierpiących na silną depresję oraz doświadczających anhedonii (niezdolności do odczuwania zadowolenia, szczęścia).
Przykładowe sposoby pracy z pacjentem
W terapii opartej na psychologii pozytywnej stosuje się różnorodne metody mające na celu zwiększenie dobrostanu psychicznego. Jednym z najczęściej wykorzystywanych narzędzi jest dziennik wdzięczności, w którym pacjent codziennie zapisuje trzy rzeczy, za które jest wdzięczny. Taka praktyka pomaga przesunąć uwagę z trudności na pozytywne aspekty życia, co z czasem prowadzi do poprawy nastroju i większej odporności psychicznej.
Inną metodą jest identyfikacja mocnych stron. Pacjent, przy pomocy testów psychologicznych lub rozmowy z terapeutą, odkrywa swoje naturalne talenty, a następnie uczy się wykorzystywać je w codziennych sytuacjach. Zamiast koncentrować się na tym, co nie wychodzi, rozwija to, co jest jego atutem.
Kolejnym podejściem jest trening optymizmu, który polega na zmianie sposobu interpretowania wydarzeń. Osoba ucząca się optymizmu stara się postrzegać porażki jako okazję do nauki, a nie jako dowód własnej niekompetencji. Dzięki temu zyskuje większą odporność psychiczną i motywację do działania.
Zastosowanie psychologii pozytywnej w edukacji
Psychologia pozytywna znajduje coraz szersze zastosowanie w szkołach. Jej celem w edukacji jest wspieranie rozwoju emocjonalnego uczniów oraz tworzenie środowiska sprzyjającego nauce i współpracy. Nauczyciele korzystający z założeń tego nurtu starają się wzmacniać poczucie własnej wartości i zdolność samoregulacji uczniów. Wspierają nawiązywanie relacji oraz rozwój empatii zamiast skupiać się wyłącznie na ocenach.
Jak jednak takie wdrażanie psychologii pozytywnej wygląda w praktyce? To przede wszystkim organizacja zajęć z treningu uważności (mindfulness), dzienników sukcesów, czy programów rozwijania wdzięczności i życzliwości. Do planu nauczania wprowadza się też elementy psychologii oraz świadomości higieny cyfrowej. Uczniom prezentuje się także różne formy wolontariatu oraz zajęć hoobystycznych wraz z edukacją na temat pozytywnego wpływu takich przedsięwzięć na psychikę. Badania wykazują, że takie działania zwiększają koncentrację, obniżają poziom stresu i poprawiają relacje między uczniami. W efekcie szkoła staje się miejscem wspierającym zarówno intelektualny jak i emocjonalny rozwój młodych ludzi.
Zalety i wady psychologii pozytywnej
Zalety psychologii pozytywnej są liczne. Przede wszystkim pomaga ona ludziom rozwijać świadomość własnych zasobów i mocnych stron. Wzmacnia motywację, odporność psychiczną i umiejętność radzenia sobie ze stresem. Promuje również budowanie zdrowych relacji, co ma pozytywny wpływ na ogólny dobrostan jednostki. Terapia kojarzy się pacjentowi z czymś przyjemnym zamiast z ciągłym powrotem do traum i stresu. Wówczas chętniej powracają do gabinetu i kontynuują pracę z terapeutą.
Nie jest to jednak nurt wolny od krytyki. Wadą psychologii pozytywnej może być jej skłonność do nadmiernego skupienia się na pozytywnych emocjach kosztem trudnych doświadczeń. Niektórzy badacze zwracają uwagę, że ignorowanie negatywnych emocji może prowadzić do ich tłumienia, zamiast do realnego rozwiązania problemu. Ponadto, stosowanie technik psychologii pozytywnej w sposób uproszczony lub powierzchowny może przynieść efekty krótkotrwałe i nieautentyczne. Warto zatem rozważyć wprowadzenie jej elementów do standardowej pracy nad problemami pacjenta. Wszystko po to, by zrównoważyć negatywne doświadczenia podczas samej sesji oraz „uzbroić” go w większą pewność siebie i lepsze samopoczucie.
Psychologia pozytywna – Podsumowanie
Psychologia pozytywna to kierunek, który wniósł do nauki o człowieku nowe spojrzenie na jego potencjał i możliwości rozwoju. Zamiast koncentrować się na słabościach, pokazuje, jak kształtować szczęście, poczucie sensu i relacje oparte na zaufaniu i empatii. Choć psychologia pozytywna nie jest wolna od ograniczeń, stanowi cenne uzupełnienie tradycyjnych nurtów psychoterapii. Coraz częściej staje się także inspiracją dla nowych metod edukacji oraz samorozwoju.
Źródła:
Polecamy także:
Edukacja zdrowotna – program rodzący kontrowersje
Szkoła bez papieru – ekologia i innowacje
Psychologia pozytywna.
Polish