Kultura picia w Polsce – 10 faktów

Od nas się nie zaczęło

Kultura picia w Polsce w znacznej mierze wynika z tradycji, w których alkohol pełnił funkcję towarzyską i rytualną. Pojawiał się na weselach, świętach oraz spotkaniach rodzinnych, co prowadziło do jego normalizacji. Z biegiem lat element ten został utrwalony w wielu grupach społecznych jako akceptowana forma integracji, dobijania targów i celebracji ważnych wydarzeń. Historyczne przyzwolenie wpływa na to, że wiele osób nie postrzega regularnego picia jako potencjalnego problemu. W rezultacie alkohol jest postrzegany jako część życia społecznego, a nie niebezpieczna substancja wymagająca szczególnej ostrożności.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 1. Winne są społeczne oczekiwania

W polskim środowisku często występuje przekonanie, że wspólne picie sprzyja budowaniu relacji. W grupach rówieśniczych i zawodowych pojawiają się sytuacje, w których odmowa spożycia alkoholu jest odbierana jako brak zaangażowania. Dodatkowo osoby niepijące bywają pytane o motywacje w sposób naruszający ich komfort. „Żona ci zabroniła?”, „Jesteś chory?”, „Jesteś w ciąży?”, „Z nami się nie napijesz?”, „Już nas nie lubisz?” To tylko kilka przykładów pytań zadawanych niepijącym. Tego rodzaju presja społeczna wzmacnia kulturę picia i utrudnia zmianę nawyków. Utrwalone oczekiwania powodują, że alkohol staje się normą, a czasem wręcz wymogiem.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 2. Wpływ reklamy i mediów

Media i reklama od lat utrwalają pozytywne skojarzenia z alkoholem. W przekazach komercyjnych pojawia się narracja, w której alkohol symbolizuje sukces, swobodę lub dobrą zabawę. Dodatkowo internet i media społecznościowe wzmacniają wizerunek alkoholu jako naturalnego elementu spotkań towarzyskich. Taka prezentacja wpływa na postawy konsumentów i kształtuje przekonanie, że picie jest powszechną formą spędzania czasu. W efekcie rośnie tolerancja wobec picia regularnego, nawet wtedy, gdy przybiera ono formę ryzykowną.

Już małe dzieci stają się odbiorcami reklam promujących szampany bezalkoholowe. Wprawdzie to napoje 0%, jednak kształtują nawyk okraszania każdego wydarzenia towarzyskiego odpowiednim trunkiem. Marketing przekonuje dzieci, że imprezy zyskują na atrakcyjności dzięki specjalnym napojom.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 3. Okazja czyni pijanego

Dostępność alkoholu jest jednym z kluczowych czynników wpływających na kulturę picia. Niska cena wielu napojów alkoholowych sprawia, że pozostają one dostępne dla szerokiej grupy odbiorców. Dodatkowo rozbudowana sieć sprzedaży powoduje, że alkohol można nabyć o niemal każdej porze i w wielu lokalizacjach. Łatwy dostęp obniża barierę decyzji o zakupie. Czynniki ekonomiczne wzmacniają tym samym utrwalone wzorce picia i utrudniają działania prewencyjne.

W Polsce dostępność alkoholu spada, szczególnie w dużych miastach, które dotkliwie odczuwają skutki bogato zakrapianych imprez. Częściowa prohibicja, choć nie eliminuje całkowicie problemu, dostarcza mniej okazji do nadużywania alkoholu. Okolice, w których została wprowadzona notują znacznie mniej interwencji policji, pogotowia ratunkowego oraz naruszeń ciszy nocnej lub porządku publicznego.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 4. Skutki alkoholizmu to także gorsza opieka zdrowotna

Regularne spożywanie alkoholu prowadzi do wielu konsekwencji zdrowotnych. Należą do nich choroby wątroby, zaburzenia metaboliczne oraz zwiększone ryzyko chorób nowotworowych. Alkohol wpływa także na zdrowie psychiczne i może nasilać stany lękowe oraz depresyjne. W ujęciu populacyjnym konsekwencje te generują obciążenie dla systemu ochrony zdrowia. Niska świadomość społeczna dotycząca długofalowych skutków przyczynia jednak się do ich bagatelizowania.

Lubimy narzekać na mało niedofinansowane szpitale i kolejki do specjalistów. Nie dostrzegamy jednak, jak wielką ilość pieniędzy i godzin pracy przeznacza się na leczenie i łagodzenie skutków spożycia napojów wyskokowych. I nie dotyczy to tylko spustoszeń w organizmach nałogowców. Również jednorazowe wybryki często kończą się wypadkami, bójkami, a więc przeciążeniem SOR-ów.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 5. Wpływ na relacje rodzinne

Alkohol odgrywa znaczącą rolę w funkcjonowaniu wielu rodzin. Jego nadużywanie prowadzi do konfliktów, przemocy oraz zaburzeń komunikacji. W środowiskach dotkniętych problemem alkoholowym częściej pojawia się brak stabilności emocjonalnej i poczucie niepewności. Dzieci wychowujące się w takich rodzinach są narażone na długofalowe skutki psychologiczne. Kultura picia utrwala wzorce, które mogą być powielane w kolejnych pokoleniach. DDA miewają trudności w nawiązywaniu zdrowych relacji oraz właściwym radzeniu sobie z trudnymi emocjami. W związku z tym, istnieje wysokie ryzyko wystąpienia u nich alkoholizmu oraz przemocy w rodzinie. Kultura picia w Polsce jest więc dosłownie przenoszona z pokolenia na pokolenie, jednak nie na zasadzie pozytywnego dziedzictwa, a raczej traumy i obciążenia psychicznego.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 6. Społeczeństwo się zmienia

Na szczęście, w ostatnich latach obserwuje się stopniową zmianę podejścia do alkoholu. Coraz więcej osób deklaruje ograniczenie picia oraz większą świadomość zagrożeń z nim związanych. W dużych miastach rozwija się kultura społecznych spotkań bezalkoholowych. Wzrasta również dostępność napojów typu 0%. Może nie do końca sprzyja to zmianie nawyków (przed czym przestrzegają niepijący alkoholicy). Wskazuje jednak na rosnące zainteresowanie zdrowym stylem życia i większą odpowiedzialność za własne wybory. Coraz więcej uwagi (również w mediach) poświęca się także wsparciu osób starających się zerwać z kulturą picia. Takie osoby rzadziej padają ofiarą szyderstw i niestosownych pytań, czemu ustępuje podziw i aprobata.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 7. Co lepiej pić

Chyba nikogo nie zaskoczy odpowiedź: najlepiej nic. Różne rodzaje alkoholu wpływają na organizm w podobny sposób, choć mogą różnić się tempem działania i obciążeniem narządów. Piwo zwykle dostarcza alkoholu wolniej, ale przez większą objętość może prowadzić do szybkiego odwodnienia i obciążenia wątroby. Wywołuje też wzdęcia, gazy i uczucie przepełnienia. Pijącym znacznie łatwiej też przyjąć nadmierną dawkę kalorii w postaci piwa niż innych trunków. Wino, szczególnie czerwone, zawiera związki mogące chwilowo rozszerzać naczynia, lecz nadmiar nadal uszkadza komórki nerwowe. Wbrew mitom, regularne spożywanie go w małych dawkach nie przynosi wymiernych korzyści, jeśli chodzi o kondycję serca.

Mocne alkohole, jak wódka czy whisky, szybciej podnoszą stężenie etanolu we krwi, zwiększając ryzyko zaburzeń równowagi, pracy serca i ostrego zatrucia. Napoje słodzone, typu likiery czy drinki, maskują smak alkoholu, sprzyjając nadmiernemu spożyciu i gwałtownym skokom glukozy. Łatwiej też w ich przypadku o zgagę i refluks. Wszystkie rodzaje alkoholu osłabiają refleks, koordynację ruchową, oraz ogólne funkcjonowanie systemu nerwowego. Nawet małe dawki mogą na dłuższą metę powodować znaczne obniżenie nastroju oraz zwiększać wybuchowość.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 8. Jak z tym walczyć

Przeciwstawienie się kulturze picia wymaga świadomego działania. Pomocne jest wyznaczenie indywidualnych granic i ich konsekwentne komunikowanie w otoczeniu. Skuteczne okazuje się korzystanie z alternatyw w postaci napojów bezalkoholowych oraz wybieranie aktywności niezwiązanych z alkoholem. Ważne jest również unikanie sytuacji sprzyjających presji i budowanie sieci wsparcia wśród osób respektujących świadome decyzje. Zmiana zachowań zaczyna się od konsekwentnych, drobnych działań. Nie oczekujmy natychmiastowych efektów ani nie wymuszajmy gwałtownych przemian społecznych. Ani jedno ani drugie nie doprowadzi do skutecznego i trwałego wyrugowania szkodliwych nawyków.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 9. Edukacja i profilaktyka

Edukacja dotycząca alkoholu może ograniczać rozpowszechnienie kultury picia. Skuteczne działania obejmują rzetelną informację o zagrożeniach oraz promowanie postaw odpowiedzialnych. Istotne jest także wzmacnianie kompetencji społecznych, które ułatwiają radzenie sobie z presją otoczenia. Programy profilaktyczne skierowane do młodzieży oraz dorosłych przynoszą efekty, jeśli są prowadzone regularnie i profesjonalnie. Edukacja sprzyja budowaniu świadomości i zmniejsza ryzyko szkód zdrowotnych.

Co bardzo ważne, edukacja dla młodzieży powinna zyskać nowoczesną, ale poważną formę. Musi być też zasilana autentycznymi historiami, rozmowami z psychologami, lekarzami oraz osobami dotkniętymi skutkami alkoholizmu. Młodzi ludzie z łatwością wyczuwają fałsz, nie znoszą infantylnych materiałów, łatwo tracą zainteresowanie, a w dużych grupach chętnie wyśmiewają i bagatelizują poważne tematy. To ogromne wyzwanie edukacyjne wymagające nakładów finansowych, czasowych i przede wszystkim aktywnego zaangażowania wielu instytucji.

Kultura picia w Polsce – 10 faktów: 10. Perspektywy

Czy możemy cokolwiek zmienić w kwestii nałogów? Historia pokazuje, iż człowiek uzależnić może się praktycznie od wszystkiego, a przez stulecia tylko zamienia jedne używki na inne. Mało prawdopodobne, byśmy mogli kiedyś to zmienić. Możemy jednak szybko i stanowczo reagować, gdy dana szkodliwa substancja zaczyna zakorzeniać się w naszej kulturze i mentalności. Wiemy już naprawdę dużo o używkach i ich destrukcyjnym wpływie psychikę i zdrowie fizyczne. Może czas, by nabyta wiedza wreszcie uchroniła nas przed powtarzaniem wciąż tych samych błędów?

Kultura picia w Polsce – Podsumowanie

Kultura picia w Polsce jest wynikiem wieloletnich tradycji, społecznych oczekiwań i czynników ekonomicznych. Na szczęście, zaobserwować można pozytywne zmiany wskazujące na rosnącą świadomość i gotowość do ograniczania alkoholu. Najwyższa pora, by naszym znakiem rozpoznawczym przestała być wódka lejąca się strumieniami na każdym wydarzeniu towarzyskim. Polska gościnność i rozrywkowa natura może realizować się w zupełnie inny sposób.

Źródła: