Szponcić – co to znaczy?

Szponcić – co to znaczy? Mamy już zwycięzcę corocznego konkursu na młodzieżowe słowo roku. „Szponcić” pojawiło się w języku młodzieżowym już na początku XXI wieku. Do dziś zmieniło jednak swoje znaczenie. Jak teraz rozumie je młodzież i w jakich kontekstach używa?

Szponcić – co to znaczy?

Słowo szponcić jest obecnie używane jako zamiennik dla „kombinować”. Często odnosi się do robienia czegoś ciekawego lub po prostu do zabijania nudy. W niektórych kontekstach ma negatywne nacechowanie, ponieważ takie „kombinowanie” oznacza robienie czegoś szkodliwego w tajemnicy przed rodzicami. Właśnie dlatego młodzież nie zawsze nazywa swoje plany po imieniu, tylko określa je wymijającym „szponcić”.

Szponcić – co to znaczy? Pochodzenie i ewolucja

Pochodzenie słowa szponcić bywa przedmiotem językoznawczych dociekań, ponieważ nie istnieje jedno ustalone źródło. Wskazuje się, że rdzeń szpon budzi skojarzenia z czymś, co chwyta uwagę, co może metaforycznie łączyć się z próbą zwrócenia na siebie spojrzeń. Innym tropem są gwarowe formy, które mogły oznaczać drobne psoty lub energiczne gesty. Istnieją również przypuszczenia, że słowo mogło funkcjonować w małych społecznościach i dopiero internet nadał mu formę i znaczenie. Mamy zatem przykład słowa, które ewoluuje wraz z użytkownikami i potrafi zmienić znaczenie nawet w ciągu dekady.

Szponcić – co to znaczy? Co oznaczało wcześniej?

By odszukać inny kontekst użycia tego samego słowa, nie musimy więc zbytnio cofać się w czasie. Już 10-15 lat temu „szponcić” było po prostu krótszą w wymowie wersją słowa „szpanować”. Oznaczało więc eksponowanie swojego bogactwa, umiejętności itp. Szpanowało się nowymi, drogimi butami, modnymi ubraniami czy luksusowymi samochodami. Zwykle słowo to miało wydźwięk pejoratywny i wiązało się z wystawnym życiem na pokaz. Często używano go w odniesieniu do tzw. dorobkiewiczów ceniących wybujałą formę ponad funkcjonalność.

W starszych pokoleniach słowo szponcić występowało w znaczeniach mniej jednoznacznych. W niektórych regionach oznaczało wykonywanie niezdarnych ruchów rękami, często w sposób komiczny. W innych miejscach wyrażenie to odnosiło się do drobnych wygłupów lub śmiesznych, mało produktywnych czynności.

Szponcić jako młodzieżowe słowo roku 2025

Wybór słowa szponcić na młodzieżowe słowo roku 2025 był wynikiem szerokiego udziału internetowych społeczności. Jury zwróciło uwagę na jego wyjątkową plastyczność i trafność w opisie współczesnych sposobów komunikowania się. Słowo zostało uznane za kreatywne i rzeczywiście funkcjonujące w codziennej mowie młodszych pokoleń. Popularność wyrazu potwierdziła, że język młodzieżowy rozwija się na styku humoru, autoironii i obserwacji społecznych. Ma też rosnącą z roku na rok dozę absurdu, co potwierdzają zwycięzcy plebiscytu w ostatnich latach.

Historia plebiscytu na słowo roku

Plebiscyt na słowo roku funkcjonuje w Polsce od wielu lat i obejmuje zarówno słowo roku organizowane przez instytucje akademickie, jak i młodzieżowe słowo roku przygotowywane przez wydawnictwo PWN. Jego celem jest dokumentacja przekształceń języka oraz analiza przemian kulturowych. W ramach plebiscytu zbierane są propozycje od użytkowników języka, a następnie oceniane przez jury złożone z językoznawców. W przypadku młodzieżowego słowa roku uwagę zwraca się na świeżość i popularność wyrazu. Plebiscyt stał się barometrem trendów kulturowych.

Słowa nagradzane w poprzednich latach

W poprzednich edycjach młodzieżowego słowa roku zwyciężały wyrazy, które silnie oddawały charakter języka młodych ludzi. W 2016 roku wyróżniono słowo „sztos”, które oznacza coś wyjątkowego lub imponującego. W 2017 roku zwyciężyło „xD” będące graficzną reprezentacją reakcji na coś zabawnego. W 2018 roku nagrodzono słowo dzban odnoszące się do osoby zachowującej się nierozważnie. W roku 2019 zwyciężyła „alternatywka” opisująca osobę o wyrazistym i niekonwencjonalnym stylu. W roku 2021 wybrano „śpiulkolot” oznaczający miejsce do spania, a w 2022 roku słowo „essa” będące wyrazem swobody i radości. 2023 rok upłynął pod hasłem „rel” oznaczającym utożsamianie się z czymś, rozumienie jakiejś sytuacji lub empatyzowanie z rozmówcą. W 2024 roku królowało określenie „sigma”, o którym pisaliśmy również w naszym artykule.

Szponcić – co to znaczy? Rola plebiscytu

Konkurs na młodzieżowe słowo roku organizowany przez Słownik Języka Polskiego PWN może wydawać się dość błahą inicjatywą. Ma jednak duże znaczenie dla historii języka oraz popularyzacji wiedzy na temat ewolucji naszej mowy. Dzięki niemu następuje też integracja międzypokoleniowa. Starsi uczą się, jak w danym momencie mówi młodzież. To ułatwia komunikację i wzajemne zrozumienie. Pokazuje również, jak szybko zachodzą współcześnie zmiany zarówno w mowie potocznej jak i oficjalnie używanych formach językowych.

Szponcić – co to znaczy? Podsumowanie

Czy wygrana w plebiscycie oznacza, że teraz wszyscy musimy używać słowa „szponcić”? Oczywiście, że nie. Nawet sama młodzież jest bardzo podzielona w kwestii użytkowania wyrażeń slangowych. Nie warto też sztucznie wplatać modne wyrażenia w codzienną mowę, ponieważ może to zabrzmieć groteskowo. Warto jednak znać aktualne trendy językowe, by lepiej rozumieć każde z pokoleń.

Źródła:

https://sjp.pwn.pl
https://sjp.pwn.pl/mlodziezowe-slowo-roku