Dieta planetarna to sposób odżywiania, który łączy troskę o zdrowie człowieka z dbałością o los planety. Coraz więcej osób zastanawia się, jak jeść bardziej świadomie. To właśnie dieta planetarna stanowi odpowiedź na ich potrzeby żywieniowe. Dieta planetarna – na czym polega? Przedstawiamy jej zasady, korzyści, potencjalne wady i przykładowy jadłospis.

 

Czym jest dieta planetarna i skąd się wzięła?

Dieta planetarna (ang. Planetary health diet), nazywana też dietą zdrową dla planety, została opracowana w 2019 roku przez zespół naukowców z tzw. Komisji EAT-Lancet, który połączył ekspertów z dziedzin takich jak dietetyka, klimatologia, medycyna i rolnictwo. Celem było opracowanie uniwersalnego modelu żywienia, który będzie jednocześnie zdrowy dla człowieka i zrównoważony dla środowiska naturalnego.

Według raportu komisji, jeśli ludzkość nie zmieni nawyków żywieniowych, produkcja żywności stanie się głównym czynnikiem niszczącym klimat, bioróżnorodność i zasoby wodne. Dieta planetarna zakłada więc zmniejszenie spożycia mięsa i produktów odzwierzęcych, przy jednoczesnym zwiększeniu ilości warzyw, owoców, strączków, pełnych ziaren i orzechów.

 

Dieta planetarna – na czym polega? Produkty dozwolone i ich ilość

W diecie planetarnej nie chodzi o drastyczne ograniczenia, lecz o proporcje i jakość jedzenia. Oto główne wytyczne:

• Warzywa i owoce: minimum 500 g dziennie
• Produkty pełnoziarniste (np. brązowy ryż, kasze, chleb razowy)
• Rośliny strączkowe (soczewica, fasola, ciecierzyca)
• Orzechy i nasiona
• Mięso czerwone: maksymalnie 14 g dziennie (czyli raz w tygodniu)
• Ryby
• Nabiał: 250 g dziennie
• Cukier ograniczony do minimum
• Tłuszcze: głównie roślinne (olej rzepakowy, oliwa)

To dieta fleksitariańska – dopuszcza niewielkie ilości mięsa, ale zachęca do jego ograniczania. Kluczem jest różnorodność roślinnych źródeł białka i błonnika oraz unikanie ultraprzetworzonej żywności.

 

Zalety diety planetarnej – dla zdrowia i planety

Korzyści zdrowotne:

• Obniżenie ryzyka chorób cywilizacyjnych: otyłości, cukrzycy typu 2, chorób serca
• Lepsza praca układu pokarmowego (dzięki błonnikowi)
• Większa świadomość żywieniowa i lepsze nawyki

Zalety środowiskowe:

• Redukcja emisji CO₂ i innych gazów cieplarnianych
• Mniejsze zużycie wody i energii
• Mniejszy udział przemysłowej hodowli zwierząt (szczególnie krów i świń)

Korzyści społeczne:

• Wsparcie lokalnych rolników i producentów ekologicznych
• Promowanie sprawiedliwego podziału zasobów żywności na świecie

 

Wady i ograniczenia diety planetarnej

Choć dieta planetarna ma wiele zalet, nie jest pozbawiona wyzwań:

• Koszty i dostępność produktów znacznie utrudniają niektórym osobom przejście na planetary health diet. Orzechy, strączki czy produkty bio mogą być droższe i mniej dostępne np. w mniejszych miejscowościach.
• Wymaga planowania i niekiedy całkowitego przekształcenia stylu odżywiania. Dla osób przyzwyczajonych do diety tradycyjnej (bogatej w mięso i nabiał), zmiana może być trudna i wymaga edukacji.
• To nie dieta dla każdego, ponieważ osoby z niektórymi schorzeniami (np. niedoborami żelaza czy witaminy B12) powinny skonsultować ją z dietetykiem.

 

Przykładowy jadłospis w diecie planetarnej

Śniadanie
Owsianka na napoju owsianym z bananem, orzechami włoskimi i cynamonem

Drugie śniadanie
Kanapka z hummusem, rukolą i warzywami na chlebie razowym

Obiad
Gulasz z soczewicy z marchewką, cebulą i pomidorami, podany z kaszą gryczaną

Podwieczorek
Jogurt roślinny z malinami i pestkami dyni

Kolacja
Sałatka z pieczonym burakiem, tofu, rukolą i dressingiem z oliwy i cytryny

 

Dieta planetarna – na czym polega? Podsumowanie

Dieta planetarna to nie chwilowa moda, lecz odpowiedź na realne wyzwania zdrowotne i ekologiczne współczesnego świata. Jej główną zaletą jest elastyczność – nie wymaga całkowitej rezygnacji z mięsa, ale uczy świadomych wyborów. To dobry krok w stronę zdrowszego życia i bardziej zrównoważonej przyszłości, zarówno dla nas, jak i dla planety.