Dlaczego jemy za mało warzyw i owoców?

Dlaczego jemy za mało warzyw i owoców? Nawyki żywieniowe są determinowane przez wiele skomplikowanych procesów. Wpływają na nie wzajemnie przenikające się czynniki fizyczne, psychiczne, biologiczne, historyczne i kulturowe. 

Trudno zbadać wszystkie trendy w spożyciu warzyw i owoców, jednak poniżej prezentujemy główne aspekty problemu omawiane podczas warsztatów FAO/WHO 2020:

Dlaczego jemy za mało warzyw i owoców? – Dostępność

Wiele owoców i warzyw ma charakter sezonowy, posiada krótki okres przydatności do spożycia i niewiele z nich dostępnych jest przez cały rok. Wysokie straty podczas zbiorów, transportu i magazynowania znacznie zmniejszają ilości dostępne w sklepach. Do tego często dochodzą problemy z chłodzeniem, nieodpowiednie warunki w środkach transportu, magazynach oraz u sprzedawców detalicznych, które dodatkowo zmniejszają wytrzymałość co wrażliwszych produktów. Przerwy w łańcuchach dostaw zaburzają napływ produktów na rynek i zniechęcają producentów do kontynuacji prowadzenia upraw. Niski popyt oznacza niską podaż i vice versa.

Dlaczego jemy za mało warzyw i owoców? Przystępność cenowa

Owoce i warzywa mogą stanowić droższą część diety niż inna żywność. Mieszkańcy ubogich rejonów naszej planety przeznaczają swój budżet żywnościowy na tanie, szybko napełniające żołądek i bogate w energię węglowodany proste, takie jak ryż lub kassawa. W miarę dostępności dodają do tego małe ilości warzyw lub produktów pochodzenia zwierzęcego dla urozmaicenia walorów smakowych. Owoce także mogą być uważane za produkt luksusowy, jednak więcej osób na nie stać w szczycie sezonu. Właściciele pól i ogrodów mają możliwość uprawy i spożywania własnych owoców i warzyw, jednak nadal większość tych produktów dostępna jest sezonowo i łatwo się psuje.

Kultura i wychowanie

Żywność to w ogromnej mierze odzwierciedlenie danej kultury: nasze preferencje są ściśle związane z kulturą, w której wzrastaliśmy oraz ze sposobem, w jaki nas wychowywano. Jedzenie jest wszakże samo w sobie ważnym elementem kultury: to co przyrządzamy i spożywamy w pewnej mierze wyznacza naszą tożsamość. Imigranci pozostają przy swoich nawykach żywieniowych bez względu na miejsce zamieszkania – w ich większych społecznościach funkcjonują sklepy z żywnością, do której dana grupa jest przyzwyczajona. Jednakże kultura i diety ulegają czasem zmianom, a wzrost zarobków i miejski styl życia nastawiony na wygodę często mają związek ze zwiększonym spożyciem cukru, tłuszczy, artykułów odzwierzęcych i wysoko przetworzonych produktów. Do tego dochodzi niższe spożycie świeżych owoców i warzyw – zmiana nazywana często „globalną transformacją żywieniową” (Caballero i Popkin, 2002; Popkin i inni, 2012).

Dlaczego jemy za mało warzyw i owoców? Brak wiedzy

Często unikamy spożywania warzyw i owoców ze względu na ich smak, niewiele wiedząc o ich wartości dla zdrowia i odżywienia organizmu. Potrzeby dzieci, nastolatków, dorosłych jak i osób starszych różnią się od siebie, tak samo jak potrzeby kobiet i mężczyzn. Podczas ciąży i karmienia konieczna okazuje się wzbogacona dieta, o czym wiele osób nadal nie wie. Specjalne żywienie konieczne jest również u osób chorujących na cukrzycę, HIV lub AIDS oraz inne przewlekłe choroby. Zwykle jednak kampanie mające na celu zwiększenie świadomości zdrowotnej i żywieniowej są nieodpowiednio targetowane i nie stanowią odpowiedzi na potrzeby wymienionych grup społecznych.

Konkurencyjne alternatywy

Produkty przetworzone mają bardzo często silne zaplecze reklamowe, które prezentuje je jako smaczne i społecznie pożądane. Agresywny marketing promuje niezdrowe jedzenie i picie w szkołach, biurach i sklepach. Słodzone napoje łatwiej kupić i skonsumować niż świeżo wyciskany sok; słodycze i pakowane przekąski mogą dłużej leżeć na półkach sklepowych niż owoce. Tego typu żywność konkuruje z owocami i warzywami i ma nad nimi znaczną przewagę.

Bezpieczeństwo żywności

W przeciwieństwie do większości przetworzonej żywności, owoce i warzywa należy myć, obierać lub nawet gotować przed spożyciem. Zjedzenie zanieczyszczonych owoców lub warzyw prowadzi do problemów zdrowotnych. Do zanieczyszczeń może dochodzić podczas produkcji. Pochodzą one z nawadniania, gleby, nawozów i pestycydów lub z niesterylnych metod przetwarzania i obróbki.

Dlaczego jemy za mało warzyw i owoców? – Polityka państwowa

Rządy, mając na uwadze bezpieczeństwo żywności, równowagę w handlu oraz kwestie geopolityczne, skupiły się w dużej mierze na żywności podstawowej oraz dobrach eksportowych. O wiele mniej uwagi poświęcają warzywom i owocom. W związku z tym mniej inwestycji poczyniono na rzecz średniej wielkości przedsiębiorstw rolnych i farm towarowych. Obowiązująca polityka handlu wspomaga również napływ tanich, importowanych owoców i warzyw, na niekorzyść lokalnych odmian. To wszystko przyczyniło się do zmniejszonego spożycia tych produktów.