Food and Agiriculture Organization w swojej agendzie na Światowy Rok Owoców i Warzyw podejmuje temat wody jako jeden z kluczowych w wytwarzaniu żywności i likwidowaniu głodu na świecie. Organizacja kładzie silny nacisk na oszczędzanie tego zasobu, z jednoczesnym jak najlepszym wykorzystaniem każdego dostępnego litra na zrównoważoną produkcję żywności. Jak oszczędzać wodę w firmach zajmujących się uprawą warzyw i owoców? W jaki sposób kontrolować zużycie i wypracować normy? Jak obniżyć ilość zmarnowanej wody? I jak przy okazji na tym zarobić?

Jak oszczędzać wodę? Ślad wodny żywności

FAO podaje, że do produkcji jednej pomarańczy potrzebne jest około 50 litrów wody. Z kolei polscy producenci wskazują 70 litrów jako niezbędną ilość do wyprodukowania jednego jabłka. Choć warzywa i owoce pozostają w tej kwestii daleko za wyrobami mięsnymi (1 kg wołowiny to aż 10 000 litrów wody!), to i tak należy dokładnie przyjrzeć się metodom ich wytwarzania. Obecnie oraz więcej organizacji bierze pod lupę ilość surowców zużywanych podczas produkcji, tworzy rankingi i wywiera nacisk w celu propagacji zrównoważonego rozwoju. Jedną z nich jest Water Footprint Network, która zajmuje się mierzeniem tzw. „śladu wodnego” produktów. Jest to, stworzony wzorem śladu węglowego, termin określający ilość wody zużytej podczas produkcji określonej ilości pożywienia. Z dokładnymi obliczeniami – krajowymi i globalnymi – można zapoznać się na stronie https://waterfootprint.org/en/resources/.

Jak oszczędzać wodę? Zużycie wody w rolnictwie

Przedsiębiorcy bardzo dokładnie monitorują i szczegółowo opracowują metody produkcji w zakresie warunków atmosferycznych, w których przebywają rośliny, zabiegów pielęgnacyjnych, ilości zastosowanych nawozów oraz zleconych oprysków. Woda często bywa jednak spychana na boczny tor pod względem nadzoru i przeliczania zużycia. Często z tego samego źródła/przyłącza wody zrasza się rośliny, myje gotowe produkty i wykonuje prace porządkowe. Jak wówczas obliczyć, jaka jej ilość dostała się do gleby i została właściwie spożytkowana, a jaką zmarnowano poprzez nieprecyzyjne podlewanie?

Kontrola zużycia wody – pierwsze kroki

Sama kontrola rachunków za wodę nie wystarcza, by efektywnie zarządzać zużyciem surowca. Pierwszym krokiem jest rozdzielenie źródeł wody i przypisanie ich na stałe do konkretnych etapów procesu produkcji (lub do czynności poza nim – np. podłączenie sanitariatów). Dopiero wówczas możliwe będzie założenie czujników zużycia np. na konkretne kroplowniki. Oprócz nich, w przypadku zewnętrznych upraw polowych na miejscu pozostają oczywiście deszczomierze – bez nich brak jest możliwości obliczenia optymalnego dla wzrostu roślin dodatkowego nawadniania.

Jak oszczędzać wodę? Systemy IT

Dopiero w tym momencie przedsiębiorca zyskuje podstawowe dane do kontroli zużycia pożywki, jednak do ich uporządkowania potrzebny jest system. Taki, który zbiera informacje z czujników, umieszcza je w zestawieniach, porównuje z narzuconymi normami założonymi w odniesieniu do konkretnych odmian i w jasny sposób wyświetla. W razie niespodziewanego, przekroczenia lub niedoboru nawadniania system jest w stanie także alertować przypisanym do upraw osobom odpowiedzialnym, tak by jak najszybciej rozwiązali problem. Takie rozwiązanie powinno być w stanie sczytywać dane z innych urządzeń wspomagających kontrolę zużycia wody i jej odpowiedniej dystrybucji. Mogą to być np. zainstalowane na stałe urządzenia do pomiaru wilgotności maty lub  elektroniczne deszczomierze.

Narzędzie do analiz i opracowywania strategii upraw

Po zebraniu koniecznych informacji, czas na ich interpretację. Do tego służą narzędzia do wizualizacji zebranych danych oferowane przez dobrej jakości systemy. Właśnie dzięki nim można w jasny sposób ujrzeć pewne tendencje i zależności, porównać wyniki. Wszystkie dane można odnieść do założonych norm, np. DSF – Dose Size Factor (współczynnik dawki polewowej), co z kolei daje możliwość testowania nowych strategii, obserwacji stanu roślin w różnych warunkach nawodnienia. Łatwiej również zauważyć i obliczyć straty wynikłe z dostarczania niewłaściwej ilości pożywki oraz z opóźnień w reakcji na odnotowane nieprawidłowości. Narzędzia traceability  znacznie ułatwiają szybkie wprowadzenie do produkcji nowych odmian. Dzieje się tak, gdyż faza testów i opracowywanie najlepszej metody uprawy zostają znacznie skrócone. Każdy zabieg nawadniania zostaje odnotowany, więc ilość danych do analizy szybko wzrasta.

Ograniczenie strat to oszczędność wody

Jak już wcześniej wspomniano, każde warzywo i każdy owoc ma pewien ślad wodny: jego produkcja wymaga zawsze konkretnej (najczęściej sporej) ilości wody. Idealnie byłoby, gdyby każdy produkt trafił do dystrybutora, został sprzedany i skonsumowany w odpowiednim czasie. W łańcuchu dostaw obserwowane są jednak ogromne straty żywności, które przyczyniają się do jej zwiększonych cen, mniejszej dostępności i powstawania znacznej ilości odpadów. Zniszczony owoc lub warzywo to zawsze dodatkowe koszty, ale także zmarnowana spora ilość wody i automatycznie zwiększający się ślad wodny dla reszty produkcji.

Po raz kolejny odpowiednie rozwiązania informatyczne pozwalają na rozwiązanie dwóch problemów przy za jednym zamachem. Poprzez ścisłą kontrolę parametrów produkcji pozwalają znacznie obniżyć straty – przynajmniej na jednym, wyznaczonym przez przedsiębiorcę etapie łańcucha dostaw. Jeśli natomiast traceability rozszerza się na całość etapów (a jest to z założenia jego cel), ryzyko zepsucia się po raz kolejny spada. Znacznie obniżona też zostaje ilość produktów odrzuconych i nienadających się do spożycia. Kontrola sprawowana w maksymalnie szczegółowy sposób oraz błyskawiczna wymiana informacji pomiędzy szefami centrów produkcyjnych dają mocniejsze niż kiedykolwiek zabezpieczenie przed stratami. Brak strat to brak marnotrawstwa. Brak marnotrawstwa to oszczędność wody, co ostatecznie umożliwia wyższe dochody.

Jak oszczędzać wodę? Normy i limity

Zwiększona kontrola nad poszczególnymi punktami użytkowania wody daje możliwość obliczenia bardziej szczegółowych norm zużycia. Znów: jeden rachunek nadesłany przez wodociągi nie informuje właściciela firmy, ile w rzeczywistości zużyto surowca na konkretny obszar produkcji i dane zabiegi i jaki efekt przyniosły. Dokładniejsze dane na temat potrzeb roślin na każdym etapie wzrostu skutkują opracowaniem bardziej wiarygodnych limitów. Zyskują więc na tym plony, kieszeń producenta i środowisko. Traceability pozwala zatem na bardziej efektywne zarządzanie posiadanymi zasobami wody i zrównoważony rozwój przy zachowaniu lub zwiększeniu przychodów.

Traceability nie tylko dla wody

Z pewnością każdy rolnik, ogrodnik czy właściciel zakładu produkcyjnego dokłada wszelkich starań, by obniżyć koszty, jednocześnie zachowując najwyższą jakość wytwarzanych dóbr. Każdy świetnie odnajduje się w swojej dziedzinie i stale ulepsza metody np. uprawy, wypracowując jednocześnie własne, zaawansowane strategie. Dotyczy to również zużycia wody, nawadniania, mycia itp.

Co zatem nowego wprowadzają systemy informatyczne w tej kwestii?

– Przede wszystkim wygodę zarządzania zużyciem wody, także na odległość, w sposób zdalny,

– Stały nadzór, powiadomienia i alerty (np. sms) o wykrytych nieprawidłowościach,

– Możliwość ciągłego gromadzenia danych do analiz,

– Szybsze odnajdywanie najlepszych metod uprawy nowych odmian w oparciu o np. reakcję na założone dawki pożywki wodnej,

– Łatwiejsze zarządzanie dystrybucją wody na terenie zakładu,

– Dokładniejszy wgląd w koszty generowane przez kolejne działy lub centra produkcyjne,

– Informacja na temat śladu wodnego produktów oraz łatwiejsza droga do jego optymalizacji,

– Ułatwienie w działaniach na rzecz naszej planety oraz zrównoważonego rozwoju.

Lista okazuje się dosyć długa, dlatego warto zastanowić się nad nowoczesnymi rozwiązaniami do kontroli zużycia surowców w firmie. Tego typu inwestycje zwykle bardzo szybko się zwracają. Dzięki nim obserwuje się wzrost jakości przy jednoczesnym obniżeniu strat. I to nie tylko w temacie wody.