14 marca 2024

Uzależnienie od jedzenia

Coraz bardziej otwarcie rozmawiamy o wszelkiego rodzaju nałogach. Uzależnienie od jedzenia pojawia się jednak rzadko w społecznym dyskursie. A jest wszakże podstępnym i bardzo trudnym do wykrycia wrogiem.

Większość z nas czerpie przyjemność z jedzenia. To nie tylko czynność zaspokajająca podstawowe życiowe potrzeby, ale także kojarząca się z wieloma pozytywnymi emocjami. I to nie powinno na ogół nikogo niepokoić. U niektórych osób rozwija się jednak uzależnienie od jedzenia, w którym posiłki stają się centralnym punktem ich życia.

Choć często pomijane w dyskusjach na temat uzależnień, nadmierne jedzenie może wpływać na życie jednostki w podobny sposób jak inne używki, takie jak alkohol czy narkotyki. Uzależnienie od jedzenia, często nazywane też kompulsywnym objadaniem się, to stan, w którym jednostka traci kontrolę nad spożywaniem pokarmów, co prowadzi do szeregu negatywnych konsekwencji zdrowotnych, psychicznych i społecznych.

Skąd bierze się uzależnienie od jedzenia?

Istnieje wiele czynników predysponujących do rozwoju uzależnienia od jedzenia, w tym genetyczne, środowiskowe i psychologiczne. Osoby dotknięte tym problemem często czynią jedzenie sposobem radzenia sobie ze stresem, lękiem, czy też depresją. W momencie gdy jedzenie staje się źródłem ucieczki przed negatywnymi emocjami, może rozwinąć się obsesyjna potrzeba spożywania pokarmów, niezależnie od uczucia głodu czy sytości. Często problem wynika także z wychowania oraz doświadczeń w dzieciństwie. Jeśli jedzenie było demonizowane, niektóre produkty całkowicie zakazane pod groźbą kary, a jeszcze inne przymusowe – bardzo łatwo o zaburzenia odżywiania. Wówczas niektóre produkty spożywcze zaczynają stanowić wstydliwą przyjemność (guilty pleasure), ukrywaną przed światem i często nadużywaną.

Uzależnienie od jedzenia może rozwinąć się także u osób, które w swoim życiu doświadczyły głodu. Jeśli przez jakiś czas nie miały możliwości najedzenia się, w „lepszych czasach” ich organizm może starać się wyrównać niedobory i stworzyć zapas. Podświadomie przyjmują coraz większe ilości pożywienia, ponieważ kieruje nimi ukryty lęk, iż zaraz może go znowu zabraknąć.

Dlaczego to jest niebezpieczne?

Wiele osób nie chce przyjąć do wiadomości faktu, iż sam fakt jedzenia może być uzależniający. Wszak to naturalna, codzienna czynność, niezbędna do przeżycia. Wszystko jednak może stać się nałogiem. Ten jednak jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ trudno się go wykrywa a jeszcze trudniej leczy. Jemy przecież wszyscy, a nie można się całkowicie odciąć od tej czynności. Jak rozpoznać prawdziwy głód i jak odróżnić go od kompulsji?

Trudno określić uniwersalne zasady, według których powinno się rozróżniać poszczególne objawy. Szczególnie, że można uzależnić się nie tyle od jedzenia jako czynności, a od konkretnego składnika lub potrawy. Rozpoznanie cienkiej granicy pomiędzy zwyczajnym odżywianiem się a karmieniem nałogu należy zatem do lekarza. Tylko na podstawie szczegółowego wywiadu połączonego z badaniami i wizytą u psychologa/psychiatry można wysnuć miarodajną diagnozę.

Jak pokonać uzależnienie od jedzenia?

Walka z uzależnieniem od jedzenia nie jest łatwa. Osoby cierpiące zazwyczaj cierpią dodatkowo z powodu poczucia winy i wstydu związanymi z własnymi nawykami żywieniowymi, co prowadzi do eskalacji problemu. Ponadto, zmaganie się z tyciem (bardzo często towarzyszącym temu nałogowi) może być dodatkowym, silnym stresorem. Szczególnie w społeczeństwach i kulturach, gdzie ideał piękna jest bardzo trudny do doścignięcia.

Terapia behawioralna i wsparcie psychologiczne odgrywają w tym przypadku kluczową rolę. Poprzez identyfikację i zmianę szkodliwych wzorców myślenia i zachowania, można nauczyć się zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami, zamiast sięgać po jedzenie. Często konieczna okazuje się też wizyta u dietetyka lub nawet psychodietetyka w celu ustalenia najskuteczniejszej strategii walki z nałogiem. Ponadto, uczęszczanie na spotkania grup wsparcia lub na terapię rodzinną, może być niezwykle pomocne w procesie powrotu do zdrowego podejścia do żywienia i ciała. Zdarza się, że konieczne jest konsultowanie problemów z całą rodziną, tak by szkodliwe nawyki negatywne relacje z jedzeniem nie zostały przekazane dzieciom.

Niebagatelne znaczenie ma także edukacja społeczeństwa na temat uzależnienia od jedzenia. Ważne jest eliminowanie stygmatyzacji związanej z tym problemem oraz promowanie zdrowego podejścia do ciała i żywienia. Niemałą rolę odgrywa także zachęcanie do konsultacji ze specjalistami, ponieważ wiele osób zwyczajnie nie potrafi szukać pomocy ani o nią prosić. To wszystko może pomóc w zmniejszeniu występowania nałogów żywieniowych oraz w poprawie jakości życia osób, które się z nimi zmagają.